„I  SŁOWACKA  WIOSNA”

 

SŁOWACJA – Orawa

1.

Morze Orawskie i rzeka Orawa do Wagu, rzeka Wag od Ivachnovej do Kralovan

26.04 - 4.05.2008

prowadzący:    Jan Kramek

 

Tekst powstał dzięki zebranym informacjom przez Zbyszka Tomaszewskiego z Poznania oraz sporządzonym przez niego notatkom – niech wszyscy potomni i współplemieńcy w Civitas Posnaniensis (i nie tylko) będą mu po wsze czasy wdzięczni.

 

25 kwietnia, piątek

Parking przy cud-urody dworcu PKP Warszawa Zachodnia żegnamy o godz. 18. Szybki przejazd przez stolicę do Bronisz, gdzie ładujemy kajaki na przyczepkę i skąd odjeżdżamy o godz. 20 na południe, na polską Orawę do m. Jabłonka, nad Czarną Orawą.

 

26 kwietnia, sobota

O świcie dołącza do nas w Jabłonce silna ekipa podwieziona przez niewiastę z Sidziny.

W Jabłonce (po polskiej stronie, przekraczając granicę na wodzie – pierwszy rok należały oba kraje do Układu z Schengen) mięliśmy rozpocząć wiosenny spływ kajakowy Orawą i Wagiem. Zniechęciła nas niezbyt czysta Czarna Orawa (wpływająca do Orawskiego Zalewu - Oravska Priehrada). Pojechaliśmy dalej przez m. Trstena i m. Tvrdošin i rozbiliśmy namioty w ładnym miejscu (z widokiem na ośnieżone Tatry, Babią Górę i Pilsko) na południowym brzegu Zalewu.

Po rozładowaniu przyczepy przez najbliższe dwa dni program był realizowany indywidualnie. Jedni więcej pływali kajakami, aż do ujść Oraw: Czarnej i Białej. Drudzy głównie wędrowali pieszo po okolicznych górkach, a nawet Tatrach. Były również warianty pośrednie w różnych odmianach. Dla porządku główny wątek narracyjny odpowiada programowi Zbyszka.

Przed nami, za wodą Zalewu, stała majestatyczna, jeszcze ośniezona Babia Góra (1725) - najwyższa góra polskich Beskidów. Na lewo (na zachód) od Babiej Góry bielił się szczyt Pilska (1557).

Orawskie jezioro zaporowe, tzw. Morze Orawskie

Powstało w wyniku wybudowania sztucznej zapory na rzece Orawie na północy Słowacji. Zaporę zbudowano ze względu na często powtarzające się w tej części kraju powodzie. Akwen ten sięga aż do granicy polsko-słowackiej. Na środku jeziora znajduje się Wyspa Slanicka (Slanicky ostrov) - ulubione miejsce wycieczek. Budowa zapory trwała od 1941 do 1954 roku. Zatopiono wówczas kilka wiosek. Ponad powierzchnią wody pozostała jedynie góra z kosciołem, górująca niegdyś nad wsią Slanica, dzisiaj tworzący małą wyspę. Nazywa się ją Slanicką Wyspą albo Wyspą Sztuki. Wznosi się tu XVIII-wieczny kościół, w którym prezentowana jest ekspozycja słowackiej rzeźby ludowej i malarstwa ludowego, a na zewnątrz wystawione są dzieła sztuki wykonane z kamienia.

Morze Orawskie

Sztuczny akwen, utworzony poprzez przegrodzenie rzeki Orawy, w miejscu gdzie zbiegają się tworzące ją 18-kilometrowa Czarna Orawa, płynąca z terenów polskich (powstaje w Podwilku z połączenia Orawki i Bukowińskiego Potoku) i 12 kilometrowa Biała Orawa, mające swe źródła koło Leśnej Orawskiej. Pierwszy model projektowanej już w 1730 roku drewnianej zapory na Orawie, mającej powstrzymać coroczne powodzie, zachował się w muzeum w Zamku Orawskim. W 1870 roku powstał kolejny projekt budowy zapory żelbetonowej. Do realizacji przeznaczono ostatecznie projekt szwajcarskiej firmy Swissboring, opracowany w latach 1940-41. Budowę rozpoczęto 11 X 1941 roku, a po licznych przerwach ukończono ostatecznie w 1954 roku. Usytuowana na zaporze elektrownia wyprodukowała pierwszy prąd 2 maja 1953 roku

Jezioro ma powierzchnię 35 km², największa głębokość przy zaporze - 38 m, przeciętna głębokość - 15 m. Tafla wody przy maksymalnym stanie leży na wysokości 602,4 m npm. Przy temperaturze +30^oC dzienna objętość parowania jeziora wynosi 24000 litrów. W czasie napełniania zalewu zatopiono całkowicie wsie Ujście, Slanica, Hamry, Osada i Ławków, a także nadbrzeżne części Namiestowa i Bobrowa. Jedyną pozostałą częścią Slanicy jest niewielka wysepka z kościołem i muzeum sztuki ludowej. Drugą wyspą na zalewie jest Ptasia Wyspa (Vtači ostrov), ze znajdującym się na niej rezerwatem ptactwa wodnego.

Wszyscy popłynęli za Wieslawem i Zbyszkiem na Wyspę Slanicką.

Byliśmy zachwyceni URODĄ MIEJSCA, Wyspą Slanicką. W romantycznym miejscu, na wysepce pośrodku jeziora, w pierwotnie barokowym kościele zainstalowano na stałe wystawę sztuki ludowej pod tytułem: Tradycyjna słowacka rzeźba ludowa i obrazy. Częścią ekspozycji jest również lapidarium rzeźby kamiennej – Orawska twórczość kamieniarska. Obie wystawy zostały udostępnione zwiedzającym w latach 1971–1973. Są tu wystawione również drewniane polichromowane i kamienne plastyki z XVIII i XX wieku oraz makieta przedstawiająca historię zatopionych wsi.

Wyjątkowość ekspozycji zalicza Wyspę Slanicką do najczęściej odwiedzanych miejsc kulturalnych Orawy, również dzięki atrakcyjnemu rejsowi łodzią Slanica, która pływa w sezonie na wyspę z przystani na Slanickiej Osade. Dom Kultury w Namestowie organizuje co roku w czerwcu i lipcu, w świątyni kościoła, koncerty muzyki poważnej, w ramach festiwalu Muzyczne lato (Hudobné leto).

Od wyspy popłynęliśmy w kierunku Namestova. Z oddali przyglądały nam się ośnieżone Tatry, Babia Góra i Pilsko.

Po powrocie na biwak i zjedzeniu obiadu poszliśmy na okoliczne wzgórza, by z góry spojrzeć na Zalew, Na Tatry, na Babią Górę … Jezioro urzekało kolorem odbijanego błękitu nieba … Podziwialiśmy widoczne jak na dłoni Tatry Zachodnie (a widać było całe Tatry: od Hawrania po Siwy Wierch) - na górnym zdjęciu dostrzegamy (od lewej): Łopatę, Rakoń z Wołowcem, Rohacz Ostry i Rohacz Płaczliwy.

 

27 kwietnia, niedziela

Po mroźnej nocy ciepłe śniadanie musiało smakować, a po nim spojrzeliśmy na Babią Górę i poszliśmy do Namestova przez most na Zalewie.

Námestovo

Miasto leży na wysokości 614 m, nad sztucznym Jeziorem Orawskim w dolinie Białej Orawy, między pasmami górskimi Beskidu Orawsko-Żywieckiego i Magury Orawskiej. Liczba mieszkańców w 2002 roku wynosiła 8135 osób. Námestovo zostało założone w 1557 roku przez orawskiego magnata Franciszka Thurzona, który lokował je jako wieś na prawie wołoskim. 14 czerwca 1776 cesarzowa Austrii Maria Teresa nadała osadzie prawa miejskie. W 1943 Námestovo spustoszył pożar, zaś w latach pięćdziesiątych XX wieku jego południowa część (60%, w tym zabytkowe centrum) została zalana wodami Jeziora Orawskiego. W Námestovie znajduje się renesansowy kościół pw. świętych apostołów Szymona i Judy z połowy XVII wieku. Most nad zatoką Jeziora Orawskiego łączy główną część miasta z dzielnicą Slanická Osada, w której działa największa w Słowacji zawodowa szkoła hotelarsko-gastronomiczna.

Po Mszy Świętej w zabytkowym kościele, przeszliśmy most na Zalewie (akurat płynęły dwa nasze kajaki, w tym kajak komandora Janka) i udaliśmy się na okoliczną górę Magurka (1112) by spojrzeć z góry na Zalew, na Pilsko, na Babią Górę, na Tatry.

A potem był obiad i zimne piwo.

Ostatnie spojrzenia na Zalew, na Tatry, na Babią Górę … i ładujemy kajaki na przyczepę.

 

28 kwietnia, poniedziałek

Przed nami były dwie zapory na Orawie. Pierwsza - główna, druga - zbiornika wyrównawczego. Postanowiliśmy ominąć obie zapory i przewieźliśmy kajaki do m. Tvrdošin i tam - w pobliżu mostu i hotelu Limba wodowaliśmy kajaki na Orawie.

Orawa

Orawa (słow. Orava, węg. Arva) - rzeka w północnej Słowacji, w zlewisku Dunaju. Długość - 60,3 km, powierzchnia dorzecza - 1.991,8 km², średni przepływ u ujścia - 34,4 m³/s. Orawa wypływa ze sztucznego jeziora Oravska priehrada, do którego wpadają rzeki Czarna Orawa (mająca źródła w Polsce) i Biała Orawa wraz z kilkudziesięcioma innymi mniejszymi potokami, wśród których wyróżnia się Oravica. Przed powstaniem sztucznego jeziora przyjmowano, że Orawa powstaje z połączenia Białej i Czarnej Orawy we wsi Ustie. Płynie na południowy zachód. Przyjmuje wiele drobnych dopływów, odwadniających Tatry Zachodnie, Beskid Orawski i Magurę Orawską. Przepływa przez Twardoszyn i Dolný Kubín. Wpada do Wagu we wsi Kraľovany, w okolicach Martina.

Orawa ma charakter rzeki górskiej, z najwyższymi stanami wody wiosną, podczas topnienia śniegu w Tatrach i w Beskidach. Orawa jest główną rzeką historycznej krainy Słowacji o tej samej nazwie. W miejscowości Oravsky Podzamok na wysokiej na 112 metrów skale stoi nad Orawą zabytkowy Zamek Orawski - słowacka pamiątka narodowa i atrakcja turystyczna.

Część dorzecza Orawy leży w Polsce - są to dwa spośród kilku skrawków Polski należących do zlewiska Morza Czarnego: 358,4 km² na polskiej Orawie i 0,9 km² u źródeł potoku Oravica w Tatrach Zachodnich.

 

Po około 90 minutach płynięcia, pilot grupy zarządził odpoczynek. Po nim był jeszcze jeden i ostatecznie po jakimś czasie z poziomu rzeki Orawa dojrzeliśmy Orawski Zamek.

 

Zamek Orawski (Oravsky hrad)

Należy do największych atrakcji turystycznych północnej Słowacji. To największy zamek na Orawie, narodowa pamiątka kultury. Tworzy go kompleks budynków wzniesionych na wysokiej na 112 m skale, wznoszącej się nad rzeką Orawą. Zamek stanowił kiedyś twierdzę graniczną na północy Węgier, chronił szlak handlowy do Polski i był centrum administracyjnym Orawy. Zaczęto go budować po najeździe tatarskim w 1241 roku. Pierwsza pisemna wzmianka o zamku pochodzi z 1267 roku, kiedy był majątkiem króla węgierskiego Beli IV. Budynki górnego, średniego i dolnego zamku stawiano stopniowo od góry na dół aż do XVII wieku.

Swój dzisiejszy wygląd zamek zyskał w 1611 roku. Był on pierwotnie wybudowany w stylu romańskim i gotyckim, potem został przebudowany na renesansowy i neogotycki. Teren zamkowy to interesujący kompleks budynków, który tworzą dolny, średni i górny zamek, bramy, wieże i pałace. W pomieszczeniach zamku znajduje się Muzeum Orawskie z wieloma ekspozycjami. Zwiedzanie zamku urozmaicają pokazy walk rycerskich, tresury ptaków oraz koncert muzyki dawnej.

Zamek znajduje się w miejscowości Orawski Podzamok, która liczy 1300 mieszkańców i znajduje się na wysokości 520 m n.p.m. Miejscowość powstała z założonego w XVI wieku folwarku, w którym mieszkali rzemieślnicy, służba i urzędnicy zamkowi. Przez kilka wieków tętniła wówczas życiem. W XX wieku miejscowość straciła na znaczeniu. Ale co roku wspaniały zamek przyciąga do miasteczka tysiące turystów. Położony jest niedaleko granicy Polski. Od Korbielowa jest około 45 km a od Przełęczy Glinne około 40 km.

Pierwotnie rejony te, jak i większość dzisiejszej Słowacji, były częścią Królestwa Węgier. W 1241 roku objął go w posiadanie król węgierski Bela IV od Miki z rodu Balaszów. W tym czasie istniał już górny zamek i prawdopodobnie średni. Teren dolnego zamku stanowiła zabudowa drewniana. Przedstawicielem króla na zamku był kasztelan.

W 1298 roku zamek został oddany możnowładcy Mateuszowi Czakowi Trenczańskiemu, a po jego śmierci, wraz z całą Orawą, został powierzony Węgrowi, Donczowi, który przez 20 lat pełnił godność kasztelana i tytułował się hrabią orawskim. W 1331 roku król Karol Robert, mianował hrabią orawskim kremnickiego hrabiego Leopolda, a w 1335 roku powierzył mu obowiązki kasztelana. Leopold godność tę piastował do roku 1349. W 1420 roku otrzymał Orawę we władanie z rąk króla Zygmunta Luksemburczyka jego zaufany doradca Ścibor ze Ściborzyc. W 1439 roku, po śmierci Zygmunta Luksemburczyka, wdowa po nim, Elżbieta Luksemburska, w celu zapewnienia korony synowi Władysławowi Pogrobowcowi, wezwała na pomoc Jana Jiskrę z Brandysa. Jiskra zawładnął znaczną częścią ziem dzisiejszej Słowacji, w tym Orawą, jednak próba zdobycia zamku orawskiego, pod który pociągnął ze swymi wojskami, nie powiodła mu się.

Od 1441 roku, zamkiem władał Polak, "hrabia Liptowa i Orawy", Piotr Komorowski. Po porażce wojsk węgiersko-polskich pod Warną w 1444 roku, Komorowski sprzymierzył się z Janem Jiskrą przeciwko Janowi Hunyadyemu i jego synowi Maciejowi Korwinowi. Jednak po umocnieniu się władzy Macieja Korwina na tronie węgierskim, musiał podjąć z nim rokowania. Udało mu się zachować zamek orawski oraz tytuły hrabiego na Liptowie i Orawie. Niedługo jednak pozostał mu wierny, bo przystąpił do stronnictwa, które obrało polskiego królewicza Władysława Jagiellończyka, syna Kazimierza IV Jagiellończyka, na króla Węgier.

Próba zdobycia korony węgierskiej przez polskiego królewicza nie powiodła się, co spowodowało zajęcie wszystkich posiadłości Komorowskiego na Liptowie i Orawie. Pomimo, że Korwin nie pokonał Komorowskiego bezpośrednio i nie zdobył zamku, to jednak zmusił go do odstąpienia zamku i dóbr na Orawie i Liptowie za odszkodowaniem w wysokości 8000 złotych. Król polski Kazimierz Jagiellończyk, chcąc zrekompensować Komorowskiemu straty na Orawie, nadał mu położone niedaleko (ok. 100 km na północ) tzw. dobra żywieckie. Maciej Hunyady-Korwin doskonale zdawał sobie sprawę ze znaczenia zamku. Musiał więc osadzić na nim swych popleczników. Wobec tego mianował hrabią orawskim Tomasza z Kamienicy, a kasztelanem Horwata Kiszewicza z Łomnicy

 

Weszliśmy na okoliczne wzgórza. Widoki były przednie; na Tatry, na Zamek, na Orawę …

 

W 1482 roku Korwin podarował Orawę i Liptów swemu synowi z nieprawego łoża Janowi, mianując go hrabią. W 1484 żupanem Orawy został Emeryk Zápolya. Po klęsce Węgrów, w bitwie pod Mohaczem i śmierci króla Ludwika II Jagiellończyka rozpoczęła się kolejna rywalizacja o tron węgierski, między popieranym przez część szlachty magnatem Janem Zápolyą a arcyksięciem Ferdynandem Habsburgiem.

Zamek Orawski, podobnie jak inne posiadłości, był rozdawany przez pretendentów do korony. Orawa była początkowo w rękach Zápolyi i zamkiem zarządzali Piotr i Mikołaj Kostkowie, stronnicy Jana Zápolyi. W 1527 roku Ferdynand Habsburg podarował Orawę Aleksemu Thurzonowi, był to jednak pusty gest, gdyż zamek nie należał do darowującego. Jednak wtedy nazwisko Thurzonów po raz pierwszy pojawiło się w historii zamku. Niebawem, na skutek niezdecydowanej postawy Zápolyi, Mikołaj Kostka przeszedł na stronę Ferdynanda i otrzymał w nagrodę pobliski zamek w Strecznie wraz z tytułem szlacheckim.

W 1534 roku objął Orawski Zamek w posiadanie polski szlachcic Jan z Dębowca. Sprowadził on na Orawę kilku swoich przyjaciół, krewnych i powinowatych ze Śląska, m.in. Wacława Siedlnickiego, który po jego śmierci w 1545 roku, został jego spadkobiercą. W 1549 roku Ferdynand Habsburg dołączył Orawę do swoich posiadłości i wydzierżawił zamek Siedlnickiemu za 18 337 złotych reńskich, ale ten w 1556 roku, na żądanie Ferdynanda, zmuszony był odstąpić go Franciszkowi Thurzonowi (bratu Aleksego).

W 1574 roku zamek odziedziczył 8-letni syn Franciszka, Jerzy. Podczas jego nieobecności sprawy zamku i grodowych posiadłości prowadził Jerzy Abaffy. W tym czasie na Węgrzech wybuchło kolejne powstanie antyhabsburskie. Jerzy Thurzo nie przystał do powstańców i pozostał wierny cesarzowi Rudolfowi II. W nagrodę za taką postawę został obdarowany w 1606 roku Orawą z zamkiem oraz godnością żupana. Odtąd majątek ten miał stanowić na długie lata własność rodową Thurzonów

Od 1616 roku wdowa po Jerzym, Elżbieta Coborowa, sprawowała zarząd majątkiem, a po dojściu do pełnoletniości zarządzał nim ich syn – Emeryk. W przeciwieństwie do ojca, Emeryk Thurzo sprzyjał antyhabsburskiemu spiskowi. Zmarł w 1621 roku, a wraz z jego śmiercią wymarł ród Thurzonów po mieczu. W 1626 roku zmarła Elżbieta Coborowa. Współwłaścicielkami majątku zostało siedem córek Jerzego i Elżbiety: Zuzanna, Judyta i Barbara oraz, już wówczas wdowy: Helena Illeshazy, Maria Vizkelethy, Katarzyna Thököly i Anna Szunyogh. Spadkobierczynie i ich mężowie zebrali się 5 lipca 1626 r. na zamku w Lietawie i ustanowili komposesorat, czyli współwłasność ziemską. Orawski komposesorat był największy na Słowacji i obejmował niemal całą Orawę, wraz ze znaczną częścią Tatr Zachodnich. Pierwszym zarządcą majątku wchodzącego w skład komposesoratu w latach 1626-1648 był mąż Heleny – Gaspar Illeshazy.

Stefan Thököly, jego następca (od 1653 roku), został oskarżony o udział w tzw. spisku Wesselényi'ego przeciw cesarzowi Leopoldowi I. Mimo, że zaprzeczał oskarżeniom i ślubował wierność Habsburgom, został pozbawiony majątku. Wobec takiego rozwoju sprawy Thököly musiał się bronić i niejako z przypadku stał się jednym z symboli antyhabsburskiego powstania. 28 listopada 1670 roku wojsko cesarskie rozpoczęło oblężenie zamku. Syn Stefana, Imre Thököly, w ostatniej chwili uciekł najpierw do Polski, potem do Siedmiogrodu. Kilka dni później Stefan Thököly zmarł, a załoga otworzyła bramy zamku, który został zajęty przez wojska Franciszka Rakoczego.

Na początku XVIII w. Węgry ogarnęło kolejne powstanie antyhabsburskie, na którego czele stanął książę siedmiogrodzki, Franciszek II Rakoczy. W 1703 roku, czyli już w pierwszym roku powstania, wojska Rakoczego zajęły całe Górne Węgry (dzisiejszą Słowację), w tym również Zamek Orawski. Dzierżyły go pięć lat. Od 1708 roku cesarskie wojska zaczęły ponownie odbijać utracone tereny, by w końcu zająć również Orawę. Zamek, obsadzony przez stronników Rakoczego, bronił się do kwietnia 1709 r. Po zawarciu pokoju między powstańcami a Habsburgami w 1711 roku zarząd zamku i komposesoratu powrócił do rąk spadkobierców Thurzonów, ale zyski z posiadłości, skutkiem zniszczeń wojennych i postępującej ucieczki ludności, były coraz mniejsze.

W II poł. XVIII wieku funkcja zarządcy majątku orawskiego przez pewien czas w ogóle nie była obsadzana, a od 1764 roku przez prawie 20 lat powierzano ją urzędnikom państwowym. W 1782 roku do zarządzania komposesoratem powołano Mikołaja Esterhazy'ego, a w 1792 roku – Franciszka Zichy'ego. Zarządcy ci dokonali pewnej przebudowy, ale zamek całkowicie stracił charakter obronny.

W 1800 roku wybuchł pożar i w ciągu kilku dni zniszczył wszystkie drewniane części zamku. Franciszek Zichy zabezpieczył przed dewastacją jedynie część dolnego zamku, który w takim stanie przetrwał przez 60 lat.

W 1868 roku za sprawą nowego zarządcy Edmunda Zichy'ego urządzono w zamku jedno z pierwszych na Słowacji muzeów. Zbiory muzealne zostały udostępnione publiczności w 1868 roku, a pierwsze katalogi zbiorów były publikowane w latach 90. XIX w.

Po Zichym rządy na orawskim zamku sprawował w latach 1894-1896 Paweł Esterhazy. Jego następca Jozef Palffy (1896-1919) podjął się rekonstrukcji i remontu budowli. Działalność muzeum i trwające równolegle prace remontowe zostały przerwane przez wybuch I wojny światowej. Podjęto je ponownie dopiero w latach międzywojennych, kiedy to zarząd nad zamkiem sprawowało już państwo czechosłowackie, które wykupiło ponad 50% udziałów komposesoratu.

Po II wojnie światowej upaństwowiono dawne majątki niemieckie i węgierskie na Słowacji. Zamek przeszedł na własność państwa. Obecnie w zamku nadal trwają prace remontowe i rekonstrukcyjne. Zamek pełni rolę pamiątki narodowej i muzeum. Prezentowana jest w nim historia samego zamku, jednak najbardziej szczegółowo pokazano epokę Turzonów i czasy komposesoratu. Jest też ekspozycja przyrodnicza oraz etnograficzna Orawy. Należy wspomnieć o imponującej kolekcji okazów ornitologicznych, zgromadzonej przez Antoniego Kocyana, polskiego leśniczego od 1870 roku pracującego w lasach komposesoratu

 

W miejscowości Orawski Podzamok mieliśmy biwak. A po wędrówkach w miejscowej restauracji były degustacje słowackich pierogów (wina i piwa - także).

 

29 kwietnia, wtorek

Po mroźnej nocy (tropiki namiotów były od wewnątrz zaszronione) przywitał nas słoneczny ranek i znajomy widok Orawskiego Zamku. Zwijaliśmy obóz.

Płynąc Orawą w rejonie miasta Dolny Kubin, po lewej stronie mieliśmy Góry Choczańskie (Chocske Vrchy) a po prawej stronie - Magurę Orawską (Oravskà Magura), która od południowego-zachodu przechodzi w Małą Fatrę. Góry Choczańskie nie posiadają głównej grani, składają się z trzech oddzielnych masywów: Chocza (Wielki Chocz - Velky Choc - 1611 m npm), Sielnickich Wierchów i Prosecnego. Wielki Chocz obejrzymy za kilka dni, będąc dłużej w Dolnym Kubinie. Najwyższym szczytem Magury Orawskiej jest Minčol (1396 m) na południowym krańcu pasma. Pasmo leży między rzekami Orawą na południu a Białą Orawą na północy. Biała Orawa oddziela je od Beskidu Żywieckiego, a Orawa od Gór Choczańskich.

I te góry, jeszcze przykryte śniegiem, podziwialiśmy z naszych kajaków, płynąc Orawą. Świeża zieleń budzącej się wiosny, ośnieżone szczyty gór Małej Fatry, bystrza Orawy - tworzyły scenerię niepowtarzalną. A do tego, na odpoczynkowym (i jedzeniowym) postoju - oglądaliśmy popisy słowackich mistrzów motocyklowego crossu. Na tle gór - czerwienią dachów i wież krajobraz malowały kościoły i domy osady Veličná.

Na spotkanym na Orawie uskoku (10,5 km od ujścia do Wagu i około 1,2 km za pierwszym mostem poniżej Dolnego Kubina, za którym klasyczny widok na koryto Orawy z wyspą i zamykającymi w tle horyzont szczytami Małej Fatry) większość kajaki przenosiła (takie było zalecenie kierownictwa), spływali nieliczni. Po nim w dalszym ciągu oglądamy zaśnieżone szczyty Małej Fatry (od lewej Wielki Fatrzański Krywań, Stoh i Wielki Rozsutec), z których poszczerbiony Wielki Rozsutec (1610 m npm) robi niezłe wrażenie. Kontemplacja pięknych krajobrazów przerywana była zwiększoną uwagą na szumiących bystrzach Orawy przełamującej się tutaj przez Wielką i Mała Fatrę do Wagu.

Mała Fatra

Mała Fatra dzieli się na dwie części: na północy znajduje się Fatra Krywańska, natomiast na południu Fatra Luczańska. Oddziela je od siebie dolina rzeki Wag (już niedługo Orawa wpłynie do Wagu). Fatra Luczańska charakteryzuje się szerokim i łagodnym grzbietem głównym. W większości pasmo to pokryte jest lasem jodłowo-bukowym, a także borami świerkowymi. Górne partie, położone powyżej 1400 m, pokryte są kosodrzewiną oraz murawami. Najwyższym szczytem jest Wielki Fatrzański Krywań (1709 m) położony w północnej części Fatry. W części Luczańskiej najwyższym szczytem jest Vel’ká Lúka (1475 m).

Mała Fatra należy do Centralnych Karpat Zachodnich i jest czwartą co do wysokości ich częścią (po Tatrach, Niżnych Tatrach i Beskidzie Żywieckim). Całość pasma ma kształt nieregularnej elipsy skierowanej z północnego wschodu na południowy zachód, jego długość wynosi 52 km, a maksymalna szerokość - 16 km. Mała Fatra jest podzielona przez dolinę Wagu na dwie części: tzw. Luczańską na południowym zachodzie (najwyższe szczyty: Veľká Lúka (1476 m npm.), Krížava (1457), Minčol (1361), Kľak (1351)) i tzw. Krywańską na północnym wschodzie (najwyższe szczyty: Wielki Krywań (1709), Mały Krywań (1671), Chleb (1646), Hromové (1636), Wielki Rozsutec (1610), Stoh (1607), Mały Rozsutec (1344)).

Za mostem kolejowym, z lewej strony zobaczyliśmy Wag (który jest węższy od Orawy), ale zanim do niego doniosła nas Orawa oglądaliśmy się do tyłu, gdzie nad przełomem tej rzeki wznosiły się na północy w oddali majestatyczne szczyty: Stoh i Wielki Rozsutec.

Zatrzymaliśmy się na biwak przy miejscowości Kralovany (na boisku sportowym), tuż za ujściem Orawy do Wagu, na prawym brzegu rzeki Wag. Spędziliśmy w tym miejscu dwie noce (już bez przymrozków), z których druga była brzemienna w skutki.

 

30 kwietnia, środa

Tego dnia (decyzję podjęliśmy po wczorajszej naradzie) przewieźliśmy kajaki około 30 km w górę rzeki Wag (kilka kilometrów powyżej miasta Ružomberok) i spłynęliśmy do Kralovan.

Wag

Wag (słow. Váh, węg. Vág, niem. Waag) - rzeka w zachodniej Słowacji, w dorzeczu Dunaju. Długość - 403 km, powierzchnia zlewni - 10640 km², średni roczny przepływ u ujścia - 196 m³/s. Do dorzecza Wagu należy także polska część Orawy. Nazwa Wag (Vah) pochodzi podobno od łacińskiego słowa vagus - błąkający się, zmienny - co ma odzwierciedlać zauważoną już w czasach rzymskich zmienność przebiegu koryta rzeki w jej dolnym biegu. Wag powstaje z połączenia dwóch niewielkich rzek: Białego Wagu (Biely Váh) i Czarnego Wagu (Čierny Váh), płynących na zachód po przeciwnych stronach Kotliny Liptowskiej. Biały Wag ma 30,3 km długości, wypływa z Zielonego Stawu Krywańskiego w Tatrach na wysokości około 2050 m i zbiera wody z potoków spływających z południowych zboczy Tatr. Czarny Wag, długości 39 km, powstaje z połączenia potoków spływających z północnych zboczy masywu Kráľova hoľa w Niżnych Tatrach, na wysokości około 1680 m. Obie te rzeki zbiegają się koło wsi Kráľova Lehota, na wysokości 663 m.

Od tego miejsca Wag płynie na zachód przez szeroką Kotlinę Liptowską, na północ od Niżnych Tatr. Rzeka przepływa przez Liptowski Mikulasz i zaraz za nim wpada do zbiornika wodnego Liptovská Mara. Poniżej zapory przepływa przez wyrównawczy zbiornik retencyjny Bešeňová. Dalej płynie przez Rużomberk i poniżej tego miasta przełamuje się przez pasmo Wielkiej Fatry, pozostawiając na swym prawym brzegu tzw. Szypską Fatrę. Tu przyjmuje lewobrzeżne dopływy: w Rużomberku Rewucę, zaś niżej w Lubochni - Lubochniankę. We wsi Królewiany Wag przyjmuje swój pierwszy duży dopływ prawobrzeżny - Orawę. Następnie pokonuje wąski przesmyk między Wielką Fatrą na południu i Małą Fatrą na północy - Przełom Królewiański (priesmyk Hradiská), zakończony jest tzw. Królewiańskim Meandrem. Tu Wag wpływa do kolejnego zbiornika - Krpeľany, po czym płynie północnym skrajem Kotliny Turczańskiej.

W miejscowości Vrútky Wag przyjmuje kolejny duży dopływ, tym razem lewobrzeżny - Turiec. Zaraz potem zatacza lekki łuk na północ i przebijając się pięknym przełomem przez pasmo górskie Małej Fatry (tzw. Domaszyński Meander) wydostaje się na teren Kotliny Żylińskiej. Tu przepływa przez najmłodsze na swej drodze jezioro zaporowe - zbiornik wodny Żylina, a tuż poniżej przecina największe miasto w swym biegu - Żylinę, gdzie do Wagu wpadają: prawobrzeżny dopływ Kysuca i lewobrzeżny - Rajčianka. Za Żyliną Wag przepływa przez kolejny sztuczny zbiornik Hričov, po czym napotyka barierę w postaci czesko-słowackiego granicznego pasma górskiego Jaworniki.

U podnóży Jawornik rzeka skręca na południowy wschód i płynie wzdłuż wschodnich podnóży Jaworników, a następnie Białych Karpat, z których zbiera liczne, drobne dopływy. Po drugiej stronie kotliny Wagu leżą Góry Strażowskie, których zachodnie stoki również są odwadniane przez Wag. Na tym odcinku rzeka przepływa przez liczne większe miasta Považská Bystrica, Púchov, Dubnica nad Váhom, Trenczyn i Nové Mesto nad Váhom.

W Nowym Mieście rzeka skręca na południe, płynąc wzdłuż zachodniego podnóża Gór Inowieckich (Povážsky Inovec). Od Nowego Miasta Wagowi towarzyszy koryto bliźniaczej rzeki Dudváh, biegnące kilka do kilkunastu kilometrów na zachód od właściwego Wagu, zbierające liczne drobne dopływy ze wschodnich zboczy Małych Karpat (rzeka ta wpada potem do Małego Dunaju). Ten odcinek doliny Wagu należy już do Niziny Naddunajskiej. Rzeka przepływa przez zbiornik wodny Sĺňava, miasta Piešťany, Hlohovec i w mieście Sereď zmienia kierunek na południowo-wschodni.

W swym końcowym odcinku Wag jest wielką, nizinną rzeką, która meandrując płynie powoli przez Nizinę Naddunajską. Przepływa przez ostatni zbiornik wodny - Kráľová, przecina kolejne miasto - Šaľę, tuż przed miastem Kolárovo przyjmuje wody Nitry, skierowane do Wagu kanałem, oraz Mały Dunaj. Odcinek Wagu poniżej ujścia Małego Dunaju nazywa się niekiedy Waskim Dunajem - Vážsky Dunaj. Wag kończy bieg ujściem do Dunaju (106 m n.p.m.) tuż na wschód od miasta Komárno.

Wag jest najdłuższą i największą rzeką płynącą w całości w granicach Słowacji. W swym środkowym biegu dolina Wagu stanowiła najważniejszą oś osadniczą zachodniej Słowacji, wzdłuż której rozlokowały się największe miasta kraju - Trnava, Trenczyn i Żylina. Do dziś stanowi ona główny korytarz komunikacyjny zachodniej i północnej Słowacji -- całą długością doliny Wagu, z wyjątkiem końcowego odcinka poniżej miasta Sereď, biegną linia kolejowa i główna droga kołowa (od Trnavy do Považskiej Bystricy - autostrada) z Bratysławy przez Żylinę na wschód - (E50 do Preszowa) i na północ (E75 do Cieszyna).

Wag jest spławny tylko w górnym biegu, ponieważ w średnim i dolnym biegu swobodny spływ rzeki blokują 22 zapory z elektrowniami wodnymi, budowane od lat 30. XX wieku, tworzące tzw. kaskadę Wagu (Vážska kaskáda).

Spacer po wiosce Kralovany nie mógł obyć się bez smacznego i zimnego słowackiego piwa, ale zanim do niego doszło pojechaliśmy w dół Wagu na rekonesans – wypadł pomyślnie (przenoska i biwak).

Tego wieczora ognisko nad brzegiem Wagu było krótkie, a w nocy grupa Słowaków (a może Romów) okradła nasz obóz (paszporty, dowody osobiste, pieniądze, karty kredytowe, aparaty fotograficzne, telefony komórkowe). Był szpital dla jednego uczestnika spływu (nie zadziałał na niego środek usypiający rozpylany pod tropiki namiotów, więc podniósł alarm i dostał gazem pieprzowym po oczach), była policja. Przyjechała z Dolnego Kubina bardzo szybko – w ciągu pół godziny po zawiadomieniu.

 

1 maja, czwartek

Zamiast płynąć planowane dwa odcinki rzeki Wag poniżej Kralovan, załadowaliśmy kajaki na przyczepę i przemieściliśmy się do Dolnego Kubina, by załatwić formalności na posterunku policji. Kto nie załatwiał, ten miał czas włóczyć się po mieście. Kto załatwiał, to był pod wrażeniem przyjaznych procedur i profesjonalizmu słowackich funkcjonariuszy oraz przy okazji podszkolił się w języku słowackim, chociaż tłumaczka też była.

Dolný Kubín

Dolný Kubín (węg. Alsókubin, niem. Unterkubin) - miasto w środkowej Słowacji, w kraju żylińskim, w historycznym regionie Orawa.

Dolný Kubín leży na wysokości 570 m npm, w dolinie Orawy, między pasmami górskimi Małej Fatry i Gór Choczańskich. Liczba mieszkańców miasta wynosi 19 945 osób [2002], powierzchnia miasta - 55,05 km². Najstarsza pisemna wzmianka o osadzie Kubín pochodzi z 6 stycznia 1314 roku. W 1325 roku osada została rozdzielona na dwie części: Vyšný Kubín przeszedł w ręce mieszczan z Revúcy, zaś Dolny Kubin pozostał pod władzą królewską jako część dominium Zamku Orawskiego. W XIV wieku powstały wsie stanowiące dziś przedmieścia Dolnego Kubína. W 1380 roku powstała w Dolnym Kubinie parafia rzymskokatolicka pod wezwaniem świętej Katarzyny Aleksandryjskiej. Osada rozwijała się jako ośrodek rzemiosła, szczególnie kamieniarstwa, oraz handlu. W 1558 roku panami Orawy stali się Thurzonowie, którzy wspierali rozwój miasta. W 1604 roku Dolny Kubin został zajęty przez powstańców antyhabsburskich i niemal doszczętnie spalony. W 1624 roku Dolny Kubin liczył 340 mieszkańców. 14 maja 1632 roku hrabia Kacper Illesházy nadał Dolnemu Kubinowi prawa miejskie, obejmujące m. in. przywilej organizowania dwóch jarmarków rocznie oraz cotygodniowych targów. Przywilej ten zatwierdził 14 grudnia 1633 cesarz Ferdynand II. Miastem był już od 1412 Veľký Bysterec (obecnie dzielnica Dolnego Kubina), który jednak się nie rozwijał i pod koniec XVI wieku spadł do rzędu wsi. W niespokojnym XVII wieku miasto wraz z okolicą zostało jeszcze raz spustoszone przez wojska - tym razem wojska litewskie, zmierzające w 1683 roku pod Wiedeń. Do Dolnego Kubina przeniesiono wówczas siedzibę powiatu z kompletnie zniszczonej sąsiedniej Veličnej. W 1712 roku miasto stało się w końcu oficjalną siedzibą władz komitatu orawskiego. W XVII i XVIII wieku trwały w mieście spory między katolikami i ewangelikami, zakończone dopiero patentem tolerancyjnym cesarza Józefa II w 1784 roku. Wiek XVIII, mimo wielkiego głodu lat 1715 i 1716, był okresem rozwoju miasta - zbudowano ratusz, nowy szpital, browar, gmach władz komitatu, aptekę i pierwszy, drewniany most przez Orawę. Powstały nowe cechy, które pod koniec XVIII wieku zjednoczyły się w jednolity cech ogólnorzemieślniczy (istniejący do 1871 roku). Na początku XIX wieku przez miasto przeprowadzono cesarski gościniec z Kraľovan do Trsteny. Rozwój trwał również w wieku XIX, mimo wielkiej powodzi w 1813 i wielkich pożarów w latach 1893 i 1895.

Ważną datą był rok 1898, kiedy do Kubina dotarła linia kolejowa, biegnąca z Kraľovan w dolinie Wagu w górę doliny Orawy. W 1910 roku ludność miasta liczyła 1,9 tys. osób, z czego 1,1 tys. Słowaków, 600 Węgrów i 200 Niemców. W latach 30. XIX wieku Dolny Kubin, podobnie jak reszta Orawy, stał się ośrodkiem tworzącego się słowackiego ruchu narodowego. W 1837 roku narodowcy założyli swój pierwszy związek, a na zebraniu 24 kwietnia 1848 w podmiejskiej osadzie Gäceľ wystąpili z żądaniami wobec cesarskich władz. W 1858 w Dolnym Kubinie powstało towarzystwo opieki nad wielkim księgozbiorem pozostawionym miastu i Orawie w 1839 roku przez tutejszego bibliotekarza, Wawrzyńca Czaplowicza. Liczący 35 tys. jednostek (w tym liczne rękopisy i rzadkie druki) zbiór znalazł pomieszczenie w specjalnie wzniesionym budynku. W latach 60. XIX wieku w Dolnym Kubinie powstał amatorski słowacki teatr, który działał do połowy XX wieku.

W 1944 r. nastąpiła konsolidacja miejscowego ruchu antyfaszystowskiego, którego członkowie nawiązali współpracę z oddziałami partyzanckimi działającymi w okolicznych górach, a nawet w Kotlinie Turczańskiej. Po wybuchu Słowackiego Powstania narodowego 29 sierpnia 1944 r. powołano tu słowacką Radę Narodową i zorganizowano orawskie zgrupowanie 1 Armii Czechosłowackiej. Okres wolności trwał zaledwie 2 tygodnie: 13 września, po zaciętych bojach w rejonie przełęczy Brestová, miasto zajęły oddziały hitlerowskie, nacierające od strony Rużomberku. Spod niemieckiej okupacji wyswobodziły miasto jednostki 4 Frontu Ukraińskiego 5 kwietnia 1945 r.

Najstarsze zachowane zabytki Dolnego Kubina o charakterze architektonicznym i artystycznym pochodzą z XIV w. Z okresem tym jest związany budynek pierwszego gotyckiego kościoła w Dolnym Kubinie, który w 1627 r. został rozbudowany, a w 1725 wprowadzono elementy barokowe. Najważniejszym zabytkiem architektonicznym Dolnego Kubina z okresu średniowiecza jest jego rynek. Do XVII wieku charakteryzowała go zabudowa drewniana. Później także budowano drewniane domy, ale przywileje miejskie w XVII w., targi, jarmarki, myto i przeniesienie siedziby żupy orawskiej z Veličnej do Dolnego Kubina po 1683 r. przyczyniły się do budowy domów kamiennych przede wszystkim w środkowej części rynku. Niektóre z nich po przebudowach zachowały się do dziś.

W latach osiemdziesiątych XIX wieku zaczęto na fundamentach pierwszego dolnokubińskiego kościoła budować rzymsko-katolicki kościół parafialny. Wnętrza malowała i odnawiała pracownia Slovenské umenie w 1939 r. Z tego samego roku pochodzą także rysunki Edmunda Maszányego. Epitafium Jóba Zmeškala i jego małżonki z domu Szent-Ivanyi pochodzi z roku 1622 a obraz Św. Katarzyny z roku 1764. Kościół ewangelicki wyznania augsburskiego został wybudowany w miejscu zniszczonego w wyniku pożaru kościoła tolerancyjnego w latach 1893-1894.

Zjedliśmy obiad w Dolnym Kubinie (z piwem) i tego samego dnia (1 maja) udaliśmy się do Doliny Demanovskej.

 

2 maja, piątek

Noc spędziliśmy w namiotach na kempingu w Dolinie i byliśmy pierwsi przy kasach biletowych do Demanovskiej Jaskini Slobody, która dzięki temu mogliśmy zwiedzić. Później tłum naszych rodaków był wielki.

A potem kilka godzin spędziliśmy w Liptowskim Mikułaszu, podziwiając Tatry Zachodnie, Niżne Tatry i miasto.

Liptowski Mikułasz

Liptowski Mikułasz to miasto powiatowe w Żylińskim kraju, w centrum Liptowa. Położony pośród gór, ma bogatą historię i tradycje kulturalne. Liptowski Mikułasz leży w Liptowskiej Kotlinie, na prawym brzegu Wagu, na wysokości 567 m. npm. Niedaleko znajduje się zbiornik wodny Liptowska Mara.

Na Placu Wyzwolicieli (Námestie osloboditeľov) dominuje kościół pod wezwaniem św. Mikołaja. Jest to najstarszy zabytek architektury w mieście, wzniesiony w 1280 roku, na miejscu dawnej kaplicy. W pobliżu kościoła stoi dwór Illéshazyich, z typowymi trójczłonowymi arkadami. Obecnie mieści się w nim Muzeum Janka Kráľa, z ekspozycją prezentującą historię miasta Liptowski Mikułasz. W podziemiach muzeum znajduje się Mikulášska mučareň (Mikulaszowska katownia), w której można przekonać się, w jak okrutny sposób przesłuchiwano zbójnika Juraja Janosika. Właśnie w tym budynku Janosik został osądzony i skazany. Obiektem Muzeum J. Kráľa jest również położona w pobliżu Placu Wyzwolicieli, Synagoga.

Pierwsza wzmianka o Liptowskim Mikułaszu pochodzi z 1286 roku z czasów Władysława IV Kumana. Przez większość swych dziejów miasto należało do lokalnego możnowładczego rodu Pongráczów. W pierwszej połowie XIV wieku Liptowski Mikułasz uzyskał spore znaczenie handlowe, w 1424 roku otrzymał prawo organizowania targów dwukrotnie w ciągu roku. W XVI wieku rozwinęło się rzemiosło. W 1677 miasto stało się siedzibą władz komitatu Liptów. Na początku XVIII wieku w Liptovskim Mikulášu osiedlili się Żydzi z Moraw, który rozwinęli na szeroka skalę miejski handel. W 1713 roku w mieście stracono legendarnego słowackiego zbójnika Juraja Jánošika.

W XIX wieku Liptowski Mikułasz stał się ośrodkiem słowackiego odrodzenia narodowego - w 1829 r. powstała słowacka biblioteka, w 1830 pierwszy słowacki teatr amatorski. W 1844 r. koło współpracowników Ľudovíta Štúra założyło tu słowackojęzyczny związek literacko-kulturalny Tatrín. 10 maja 1848 r. w Liptowskim Mikułaszu ogłoszono postulaty słowackiego ruchu narodowego.

W 1910 r. Liptowski Mikułasz liczył 3,3 tys. mieszkańców, z czego 1,7 tys. Słowaków, 0,9 tys. Węgrów i 0,7 tys. Niemców. W czasie II wojny światowej społeczność żydowska (800 osób) została wymordowana. W okolicy miasta działały oddziały słowackiego powstania narodowego, a od 3 lutego aż do 4 kwietnia 1945 r. ciężkie walki o wyzwolenie miasta toczył Korpus Czechosłowacki

Większość wałęsała się po mieście, ale Zbyszek nie byłby sobą, gdyby nie wszedł na grzbiet leżący na północ od Liptowskiego Mikułasza. Roztaczał się stamtąd imponujący widok we wszystkich kierunkach.

Na północy wypiętrzały się Tatry Zachodnie - z lewej strony pod główny grzbiet Tatr podchodzi Dolina Jałowiecka (z lewej ma grzbiet Babki 1566, Ostrej 1765 i Siwego Wierchu 1805; z prawej ma grzbiet Rosochy 1953, Banówki 2178; na grzbiecie jest Salatyński Wierch 2050), a z prawej strony pod główny grzbiet Tatr podchodzi Dolina Żarska (z lewej wymieniony grzbiet prowadzący do Banówki 2178; z prawej - grzbiet z Wielkim Barańcem 2184 na Rohacz Płaczliwy 2126; na grzbiecie jest Hruba Kopa 2163).

Na południu w dole zabudowania Liptowskiego Mikułasza i góra Poludnica (1549), w głębi ośnieżone szczyty Niżnych Tatr – w linii Demanovskiej Doliny bieli się Chopok, 2024), na lewo od niego Dumbier (2043), a na prawo - Dereše (2004). na leżący poniżej Liptowski Mikułasz, na jezioro zaporowe na Wagu - Liptowskie Morze.

Spojrzenie na zachód - w kierunku sztucznego jeziora na Wagu (Liptowska Mara); za nim Wielki Chocz (1611) po prawej i opadające do doliny Wagu grzbiety Wielkiej Fatry po lewej.

Opuściliśmy Liptowski Mikułasz i pojechaliśmy do znajomego miejsca, na znajomy biwak pod Orawskim Zamkiem nad Orawą. Tu spędziliśmy noc z 2 na 3 maja.

 

3 maja, sobota

W sobotę 3 maja zwiedziliśmy Orawski Zamek i wyruszyliśmy w powrotną drogę do Polski.

Najstarszą częścią a zarazem najwcześniej zauważaną przez turystów, zbliżających się do Orawskiego Podzamcza jest zamek górny, pochodzący z I poł. XIII wieku. Jest to wyniosła, wąska budowla, z przybudówkami, zorientowana w kierunku wschód-zachód, przyklejona do skały w taki sposób, aby był niedostępny z zewnątrz. Patrząc na zamek od wschodu, wydaje się że budowla przeczy prawom fizyki, gdyż skała, na której go zbudowano, jest wygięta w kierunku południowym. Poniżej znajduje się zamek średni, gdzie wyróżnia się czworoboczna wieża i zabudowania dwóch tzw. pałaców, wzniesionych przez Jana z Dębowca i Jana Korwina. Najniżej położony jest zamek dolny z pałacem Thurzonów, barokowym kościołem zamkowym i wieżą.

Kto Postawił Zamek Orawski?

Było to dawno, dawno temu, kiedy to niejaki Marek przyszedł na Orawę w miejsce, gdzie obecnie stoi orawski zamek. Popatrzył na stromą skałę i pomyślał, że nawet gdyby potrzebował pomocy diabła, to wybuduje tu zamek. Gdy to tylko pomyślał, odezwał się koło niego głos, który mu przyrzekł pomoc przy spełnieniu jego marzeń. Jednak pomoc nie miała być za darmo. Wiadomo – każdy czart chce za swą pomoc cyrograf na duszę osoby, która tę pomoc otrzymuje. Marek się trochę wystraszył czarta, ale nabrał odwagi, bo pomyślał, że może diabłu nie uda się do końca spełnić warunków umowy. Umowa opiewała na to, że za siedem dni i siedem nocy zamek ma stanąć, a diabeł wtedy będzie mógł przyjść po jego duszę po siedemdziesięciu latach. Czart przystał na Markową ofertę i zabrał się z werwą do roboty. Pracował ciężko, włóczył głazy całymi dniami i nocami, ale musiał uważać, aby budowla mu nie wpadła do rzeki, płynącej poniżej Orawy. Skała zamkowa była wysoka i nachylona w jedna stronę, a głazy potrzebne do budowy musiał przynieść z daleka. Marek z obawą doglądał pracę diabła i powstające mury zamku. Bo im bardziej bryła budowli rosła, tym większe miał obawy co do tego, że jednak będzie musiał iść do piekła. Wtedy to zwrócił się do Pana Boga i zaczął go prosić, aby go przed tym uchronił. Czart stawiał dalej i już się cieszył, że przysporzy piekłu jeszcze jedną duszyczkę. Kiedy jednak kończyła się siódma noc, zamek był prawie gotowy tak, że pozostało już niewiele do zakończenia.

Czart chciał jeszcze jeden wielki głaz donieść, ale gdy przybliżał się do zamku, ostatkiem sił dźwigając głaz, usłyszał pianie koguta, oznajmiające ranek ósmego dnia. W gniewie na zmarnowaną szansę na duszę rzucił skałę do wody, gdzie została do dziś, a ludzie nazwali ją Markową Skałą. A Markowi pozostało skończyć zamek własnymi już siłami. Inna legenda, o której wspomina Andrzej Komoniecki, w pisanej przez siebie kronice miasta Żywca Chronografia albo Dziejopis Żywiecki przypisuje budowę zamku templariuszom, aczkolwiek jej nie przytacza.

Pomimo przygody w Kralovanach - do Polski wracaliśmy w dobrych humorach. Przepłynęliśmy kajakami po wodach Zalewu Orawskiego, Orawy i Wagu - ponad 100 km. Długo w pamięci pozostaną bystrza Orawy, strome zbocza rzeki, ośnieżone szczyty Tatr, Niżnych Tatr, Małej Fatry, Magury Orawskiej, Gór Choczańskich - na tle intensywnej zieleni budzącej się WIOSNY. Pożegnaliśmy Orawski Zamek, oglądany z wody i z okolicznych wzniesień i nowobudowaną drogą w dolinie Orawy ruszyliśmy w kierunku polskiej Orawy, gdzie w Jabłonce nad Czarną Orawą rozpoczęliśmy rozformowywanie grupy i nadszedł czas pożegnań. Ostatnie hufce dotarły do Warszawy wieczorem.